Prawidłowy rozwój mowy dziecka-porady logopedyczne
Rozwój mowy dziecka nie przebiega u wszystkich dzieci jednakowo. U jednych szybciej , u innych wolniej. Niejednakowa jest też kolejność przyswajania sobie przez dziecko poszczególnych głosek. Stopień rozwoju mowy zależy od wpływu środowiska oraz od psychofizycznego rozwoju dziecka.
Normą rozwojową jest, jeśli dziecko w wieku:
- 3 lat – porozumiewa się prostymi zdaniami , wymawia wszystkie samogłoski i spółgłoski(p,pi,b,bi,m,mi,n,ni,f,fi,w,wi,t,d,n,l,li,ś,ć,dź,j,k,ki,g,gi,ch)
- 4 lata – wymawia s,z,c,dz
- 5-6 lat – wymawia sz, ż, cz, dż, r
- 7 lat – ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia.
Wady wymowy
O wymowie wadliwej można mówić wtedy, gdy różni się ona od wymowy będącej w powszechnym użyciu. Do najczęściej występujących wad wymowy
u dzieci powyżej siódmego roku życia zaliczamy dyslalie o charakterze deformacji(zniekształcenie brzmienia)głosek. Są to:
Seplenienie międzyzębowe – dotyczyć może głosek (s,z,c,dz), (ś,ź,ć,dź), (sz,ż,cz,dż),w czasie wymowy język wsuwa się między zęby;
Seplenienie boczne – dotyczy wymienionych powyżej głosek, język ułożony jest niesymetrycznie, dźwiękom towarzyszy charakterystyczne nieprzyjemne dla ucha brzmienie;
Seplenienie wargowe – dotyczy także wyżej wymienionych głosek, język nie bierze udziału w ich wymowie. Głoski wymawiane są wargami charakterystycznie wysuniętymi do przodu, jak przy dmuchaniu;
Reranie – dotyczy głoski (r) – zamiast drgań czubka języka głoska ta może być wymawiana poprzez drgania języczka podniebiennego, warg, policzków;
Ubezdźwięcznienie – polega na wymawianiu głosek dźwięcznych bezdźwięcznie , bez drgań wiązadeł głosowych, np.bada-pada, domek-tomek
Nosowanie – głoski nosowe :m,mi,n,ni,ę ą – wymawiane są jak ustne i odwrotnie- ustne z poszumem nosowym.
Do wad wymowy u dzieci powyżej siódmego roku życia należy również wymowa charakteryzująca się zamianą głosek trudniejszych do wymówienia głoskami łatwiejszymi. Dyslalie o charakterze paralalii to najczęściej:
Seplenienie – dotyczy głosek(s,z,c,dz,ś,ć,ź,dź,sz,ż,cz,dż),głoski te zamieniane mogą być w obrębie tych trzech szeregów np.
Szkoła-skoła-śkoła
Sanki-szanki-śianki
Ćma-czma-cma itp.;
Nieprawidłowa realizacja głoski (r) – głoska ta może być zastąpiona głoską (l) (j), np.
Ryba-lyba-jyba
Rak-lak-jak;
Wadliwa wymowa głosek(k,g) – głoski te zastępowane są głoskami (t,d), np.
Kapa-tapa
Często przyczyną wady wymowy może być:
-upośledzenie ostrości słuchu, czasem tak małe, że niezauważalne przez otoczenie i dziecko;
-trudności w oddychaniu przez nos powodujące nosowanie lub seplenienie międzyzębowe;
-brak siekaczy, przerost trzeciego migdałka, rozszczepy warg i podniebienia;
-wady zgryzu, np. zgryz otwarty, powodujący często seplenienie międzyzębowe;
-zaburzenia percepcji słuchowej, to nie tylko dokładne słyszenie, ale i interpretacja bodźców dokonywana w mózgu.
Na poziom percepcji słuchowej składa się:
-słuch fizjologiczny(niedosłuch)
-słuch fonematyczny(zwany też mownym-jest to zdolność rozpoznawania i różnicowania dźwięków mowy)
-pamięć słuchowa
-umiejętność kojarzenia(wiązania aktualnych bodźców z poprzednim doświadczeniem).
Ćwiczenia oddechowe
Dzieci z opóźnionym rozwojem mowy, z wadami słuchu i jąkające się często oddychają nieprawidłowo.
Oto kilka propozycji ćwiczeń oddechowych:
Ćwiczenia usprawniające narządy mowy
Odpowiedni poziom sprawności narządów artykulacyjnych takich jak język, wargi, oraz podniebienia warunkuje prawidłową wymowę głosek. Narządy te można usprawnić poprzez ich gimnastykę.
Przykłady ćwiczeń:
Ćwiczenia warg
- Wymawianie na przemian „a” – „o” przy maksymalnym oddaleniu od siebie wargi górnej i dolnej.
- Przesadnie wyraźne wymawianie samogłosek „u” , „i”
- Cmokanie
4. Parskanie
5. Ssanie górnej wargi a potem dolnej.
6. Utrzymywanie ołówka między nosem a wargą górną.
7. Przesuwanie ściągniętych warg na prawo – na lewo.
8. Nabieranie powietrza pod wargą dolną i górną
9. Wciąganie i nadymanie policzków.
10. Granie palcami na wargach.
11.Wyrywanie z zaciśniętych warg kartki papieru.
Ćwiczenia języka
- Oblizywanie warg.
- Wysuwanie języka do przodu i cofanie w głąb jamy ustnej.
- Dotykanie językiem wargi górnej i dolnej.
- Dotykanie językiem nosa i brody.
- Wahadełko – kierowanie języka w kąciki ust bez dotykania językiem warg i zębów.
- Kląskanie językiem.
- Mlaskanie czubkiem i środkiem języka.
- Wypychanie językiem policzków.
- Przeciskanie języka między zębami.
- Układanie języka w rulonik.
Ćwiczenia podniebienia miękkiego.
1.Wywołanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej. Język spoczywa na dnie jamy ustnej.
2.Płukanie ciepłą wodą gardła.
3.Kaszel z wysuniętym na zewnątrz językiem.
4.Chrapanie na wdechu i wydechu.
5.Ssanie cukierka.
6.Wymawianie głosek k,g z samogłoskami np. ga, go, ge…
7.Głębokie oddychanie – wdech nosem, wydech ustami (usta cały czas otwarte).
8.Przenoszenie skrawków papieru za pomocą słomki (wciąganie powietrza).
9.Nabranie powietrza nosem i zatrzymanie w jamie ustnej. Policzki nadęte. Początkowo nadymać policzki z zatkanym nosem, a następnie próbować połykać powietrze.
10.Wciąganie policzków.
przygotowała M.Maćkowiak